ΤΟ ΕΛΛΕΙΠΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΠΑ.ΣΟ.Κ. : Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ “ΑΝΑΔΙΑΝΟΜΗΣ”

Νοεμβρίου 25, 2008


ΤΟ ΕΛΛΕΙΠΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΠΑ.ΣΟ.Κ. : Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ “ΑΝΑΔΙΑΝΟΜΗΣ”



Αναδημοσίευση παλαιότερου κειμένου

Κατηγορίες: ΚΟΜΜΑΤΑ & ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ & ΚΟΜΜΑΤΑ — dimkaramitsas @ 4:38 μμ
Tags: ΑΝΑΔΙΑΝΟΜΗ, ΚΟΙΝΩΝΙΑ, ΠΑ.ΣΟ.Κ., ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ


ΤΟ ΕΛΛΕΙΠΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΠΑ.ΣΟ.Κ.

Α. Το πρόγραμμα του ΠΑ.ΣΟ.Κ. κάνει λόγο για μία αναδιανεμητική προσπάθεια στα εισοδήματα, η οποία θα είναι αποτέλεσμα (ως προς τα έσοδα) μιας δικαιότερης φορολογικής πολιτικής και μίας πολιτικής παροχών (ως προς την διαχείριση).

Επίσης εκφράζεται η βούληση για ενίσχυση παραγωγικών δομών της οικονομίας μέσα από το πρόγραμμα δημοσίων δαπανών και την αύξηση δαπανών για την παιδεία.

Θεωρείτε ότι τα ανωτέρω είναι επαρκή για να οδηγήσουν την κοινωνία σε σοσιαλιστικό μετασχηματισμό ή έστω σε πάγιες αναδιανομές του πλούτου;

Β. Στην λογική απλώς της διανομής κεφαλαίων προς τις αναξιοπαθούσες οικονομικά/κοινωνικά ομάδες, ώστε να αυξηθεί η δυνατότητα πρόσβασής τους σε αγαθά, χρειάζεται ένα προστατευτικό παρεμβατικό πλαίσιο στην λειτουργία της οικονομίας, ώστε να προστατευτούν τα αναδιανεμόμενα πλούτη από τις αυξήσεις της “αγοράς” (ξέρουμε ποιοί είναι και επιδιώκουν όσα στερήθηκαν από την αναδιανομή να τα κάνουν και πάλι δικά τους).
Η λογική αυτή και η συνακόλουθη πολιτική λείπει από τις θέσεις του ΠΑ.ΣΟ.Κ. και δεν είναι δυνατόν να στηριχθούμε στην επιτροπή ανταγωνισμού (αυτό υποστήριζε έως προχθές ο τομέας οικονομίας) ως προστατευτικό μηχανισμό, ειδικά όταν αντιλαμβανόμαστε τον ελεύθερο ανταγωνισμό ως φενάκη.
Ομως και στην λογική αυτή του προστατευτισμού (έχω προτείνει συγκεκριμένα άμεσα μέτρα που υιοθετήθηκαν από το ενεργό καταναλωτικό κίνημα) δεν παύει αυτός να αποτελεί ένα αμυντικό μέσο και μέτρο, μια απλή άμυνα και ως γνωστόν όλα τα τείχη κάποτε πέφτουν.

Στο παρελθόν, ο νεοφιλελευθερισμός βρήκε τους τρόπους να θίξει τέτοια μέτρα. Η υφεσική αδιαφορία επενδύσεων σε κοινωνικά ελεγχόμενες αγορές είναι μία απλή μέθοδος άρσης των προστατευτικών μέτρων (υπάρχουν και άλλες όπως ο υψηλός τόκος του χρήματος κλπ.).

Κάνοντας μια ιστορική αναδρομή στην προσπάθεια αναδιανομής του πλούτου από τον Ανδρέα Παπανδρέου στην 1η κυβέρνηση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε ότι εν τέλει απέτυχε, παρότι περιείχε τέτοια μέτρα. Τόσο η πολιτική λιτότητας επί υπουργίας Σημίτη, όσο και η πολιτική της κυβέρνησης Μητσοτάκη, σύντομα εκμηδένισαν τα αποτελέσματα μιας γενναίας αναδιανομής (που πράγματι έγινε και για 1η φορά στην Ελλάδα). Στην συνέχεια, παρά τις στοχευμένες πολιτικές την 1η διετία (93-95), επικράτησε τελικά ο νεοφιλελευθερισμός και όλα ακυρώθηκαν βαίνοντας προς το χειρότερο διαρκώς.

Υπενθυμίζω ότι στο μέχρι τώρα πρόγραμμα του ΠΑ.ΣΟ.Κ. δεν υπάρχουν τέτοια προστατευτικά μέτρα, που να πείθουν ότι μπορούν να αποτελέσουν ακόμα και απλό ανάχωμα στις ορέξεις των εχόντων την ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, των μέσων παροχής υπηρεσιών, των κεφαλαίων και των εμπορικών εκμεταλλεύσεων. Αλλά ακόμα και με την υιοθέτηση προτάσεων όπως οι δικές μου, που μπορούν να δημιουργήσουν τείχη επαρκή για την προστασία του αποτελέσματος της αναδιανομής, αλλά και στοιχείο της ίδιας της αναδιανομής, τίποτα δεν πείθει ότι αυτά θα είναι παγίως επαρκή, αφού πάντα υπάρχουν προδότες και κερκόπορτες.

Το πρόγραμμα του ΠΑ.ΣΟ.Κ. για τον τρίτο δρόμο, πολύ πιο μελετημένο από το σημερινό, προέβλεπε την παγίωση της αναδιανομής μέσα από την διαδικασία κοινωνικοποίησης των μέσων παραγωγής που κατά τον σχεδιασμό θα κατέληγε στην αυτοδιαχείριση. Ετσι θα προχωρούσαμε στον ουσιαστικό σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας, μεταφέροντας την ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής στην κοινωνία την ίδια. Οριστικοποιώντας με πάγια χαρακτηριστικά την αναδιανομή όχι μόνο του πλούτου, αλλά και των μέσων παραγωγής του. Η άποψη του τότε ΠΑ.ΣΟ.Κ. ήταν θεωρητικά ολοκληρωμένη και συνεπής. Η προσπάθεια απέτυχε για πολλούς λόγους και θα αναφέρω μερικούς κατά την γνώμη μου (ζητώντας να προσθέσετε και άλλους):
- Εφαρμόστηκε κρατικίστικη εξουσιαστική αντίληψη στην διοίκηση και τον ορισμό των ενεργειών και δεν υπήρχε δημοκρατική διδάσκουσα υπευθυνότητα για τους εργαζομένους δική τους διοίκηση ή συμμετοχή σε αυτή. Οι εργαζόμενοι απέκτησαν νοοτροπία αργόσχολου δημοσίου υπαλλήλου.


- Επιλέχθηκαν σωρηδόν επιχειρήσεις που κουβαλούσαν χίλια δυό προβλήματα και χρέη από το προηγούμενο ιδιωτικό καθεστώς.

- Δεν υπήρξε σωστή προετοιμασία και ενημέρωση των πολιτών και των εργαζομένων για την τεράστια σημασία του πειράματος και την εξέλιξή του.

- Πολλές επιχειρήσεις δεν είχαν καμμία τύχη στο διεθνές περιβάλλον, ανήκαν από κάθε άποψη στο παρελθόν.

- Δεν υπήρξε δυνατότητα περαιτέρω χρηματοδότησης ή έστω ανανέωσης του παραγομένου προϊόντος και των μέσων παραγωγής.

- Το πείραμα σαμποτάρισαν θιγόμενοι κεφαλαιοκράτες.

- Το πείραμα στηρίχθηκε σε άτομα που άρχισαν να “κάνουν δωράκια στον εαυτό τους”.

Αυτά και πολλά άλλα που κουράζομαι και στενοχωριέμαι να τα γράφω.

Είναι όμως σαφές ότι για να αποκτήσει μία σοσιαλιστική αναδιανομή του πλούτου πάγια και σταθερά στοιχεία, για να “πιάσει τόπο” και να μην γίνει μόνο είδος συσσιτίου και φιλανθρωπικού βοηθήματος, που αργά ή γρήγορα θα ανατραπεί είναι αναγκαίος ο μετασχηματισμός της εν γένει παραγωγικής διαδικασίας ώστε να αποκτήσει χαρακτηριστικά κοινωνικοποίησης, ώστε περισσότεροι και δη όλη η κοινωνία να μετέχει κυριαρχικά και με πάγια δικαιώματα στα μέσα παραγωγής.

Μόνο έτσι θα οδηγηθούμε στον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας και πλέον θα οριστικοποιήσουμε την μετάβαση σε άλλες ανώτερες κοινωνικές μορφές που είναι αυτεξούσιες και δεν έχουν την ανάγκη της εξουσίας καμίας ατομικότητας, κανενός κεφαλαιούχου.

Οι μέθοδοι για την μετάβαση αυτή είναι κατά βάση δύο:

- Η κρατική δημόσια ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και

- Το πρότυπο (συνεταιριστικής ή μη) αυτοδιαχείρισης των μέσων παραγωγής.

Τα συστήματα αυτά αν και δύσκολο είναι δυνατόν να συνδυαστούν, ορίζοντας διακριτούς τομείς για κάθε δραστηριότητα (αλλού κράτος, αλλού συνεταιρισμοί), κυρίως για να αποφευχθούν ανταγωνιστικές αρνητικές τάσεις.
Αδιαμφισβήτητο όμως γεγονός είναι και εθελοτυφλώντας μόνο κανείς δεν θα μπορούσε να αναφέρει ότι και τα δύο συστήματα στην μέχρι σήμερα εφαρμογή τους απέτυχαν (σχετικά ή συνολικά).

Το σύστημα κρατικής ιδιοκτησίας όπως μέχρι σήμερα εφαρμόστηκε αποτέλεσε κακέκτυπο του ιδιωτικού καπιταλιστικού τρόπου αντίληψης, διοίκησης και παραγωγής. Τα έντονα εξουσιαστικά φαινόμενα που παρατηρούνται σε αυτού του είδους τα πρότυπα διοίκησης απομόνωσαν τον εργαζόμενο από το προϊόν της εργασίας του (ως σύνολο) και του στέρησαν κάθε προσωπικό ενδιαφέρον και συμμετοχή, ακόμα και την ανάγκη για βελτίωση του παραγομένου προϊόντος. Ο εργαζόμενος μη μετέχοντας ουσιαστικά στο γίγνεσθαι της απόφασης για την παραγωγή αποξενώθηκε από το αντικείμενο και την πορεία του και κατέστη αδιάφορος τρίτος. Αυτό που ορίζουμε σήμερα ως δημοσιοϋπαλληλίστικη αδιάφορη σχέση με το παραγόμενο αναπτύχθηκε και επικράτησε, καθώς ο εργαζόμενος εξακολούθησε να παραμένει και να θεωρείται όχι ανθρώπινη αξία, αλλά απλό αντικαταστατό γρανάζι ενός μηχανιστικού συστήματος. Η ίδια η παραγωγική διαδικασία και το προϊόν δεν ορίζονταν από την κοινωνία σύμφωνα με τις ανάγκες της, αλλά από γραφειοκράτες που ένοιωθαν κοινωνικά ολοκληρωμένοι καταλαμβάνοντας κάποια σημαντική διοικητική θέση.
Πολλές οι καχεξίες όμως και θα ξεστρατίσουμε, αποπροσανατολιζόμενοι από τον στόχο.

Η άλλη μορφή, το πρότυπο αυτοδιαχείρισης, εάν ήταν κρατικά διοικούμενη έφερε πάνω – κάτω τα αυτά ως άνω προβλήματα.

Μορφές συνεταιριστικά αυτοδιοικούμενης αυτοδιαχείρισης έχουν αντέξει διαχρονικά περισσότερο και έχουν να εμφανίσουν (εκτός από τις αποτυχίες) και επιτυχίες.

Είναι σαφές ότι η σωστή κατεύθυνση βρίσκεται κάπου προς τα εκεί.

Στις αιτίες αποτυχίας του 2ου αυτού προτύπου, προσωπικά δίδω τεράστια βάση στην εξουσιαστική άσκηση διοίκησης – διαχείρισης από ένα ή ελάχιστα πρόσωπα, στην αποκοπή του συνεταιριστή από το γίγνεσθαι και την τύχη και εκμετάλλευση του προϊόντος, ακόμα και στην δυνατότητα μίας ομάδας να διαχειρίζεται ανέλεγκτη και να νοσφίζεται παράνομα κέρδη εις βάρος της συνεταιριστικής επιχείρησης.

Εχοντας αναλύσει στο παρελθόν ένα νέο πρότυπο συνεταιριστικής αυτοδιαχείρισης, αλλά και στρατηγικής συμμετοχής του κράτους στην πορεία και στις επιλογές της οικονομίας θαρρώ ότι δύο είναι τα πρωταρχικά στοιχεία που μπορούν να οδηγήσουν σε επιτυχημένη εφαρμογή ένα τέτοιο πείραμα.

Δύο στοιχεία ορίζουν την πορεία προς τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας:

α. Η θεσμική άμεση δημοκρατική ίση συμμετοχή απάντων των συνεταιριστών συντελεστών στο γίγνεσθαι της επιχείρησης, ώστε να νοιώθουν την επιχείρηση και την πορεία της κομμάτι προσωπικής υπόθεσης και υπευθυνότητας (πολλά μπορεί να γράψει κανείς για τα αγαθά της δημοκρατίας) και

β. Η ενεργός θεσμική συμμετοχή της κοινωνίας μέσα από δημοκρατικούς επίσης θεσμούς στο γίγνεσθαι μιας συνεταιριστικής προσπάθειας, που αντικατοπτρίζει το έμπρακτο ενδιαφέρον της κοινωνίας για το τοπικό ή ευρύτερο παραγωγικό γίγνεσθαι και έχει την δυνατότητα να βελτιώσει, να προτείνει αλλά και να διορθώσει αντικειμενικά σφάλματα σε όλο το πλαίσιο της διαδικασίας.

Το ίδιο πλαίσιο λειτουργίας, ιδίως ως προς την θεσμική δημοκρατική συμμετοχή της κοινωνίας πρέπει και μπορεί να υιοθετηθεί και σε τυχόν επιχειρήσεις που λόγω της ευρύτερης σημασίας τους θα πρέπει να παραμείνουν στην κεντρικά κρατική ιδιοκτησία.

Εχω ήδη προτείνει στο παρελθόν συγκεκριμένα στάδια και διαδικασίες που άμεσα σχεδόν θα κτίσουν και θα συμβάλλουν αποφασιστικά στην επιτυχημένη πορεία της διαδικασίας αυτής που είναι αναγκαία για την κοινωνική και παραγωγική πρόοδο της χώρας μας, για ένα ουσιαστικό σοσιαλισμό που δημιουργεί νέες κοινωνικές οικονομίες, είθε και σε όλο τον πλανήτη. Πιστεύω σε αυτά που πρότεινα και χτίσαμε πολλοί μαζί, πιστεύω πως έχουν ισχυρότατη δυναμική.

Το στάδιο – πρόταση αυτή είναι θαρρό αναγκαίο και αυτονόητο για το ΠΑ.ΣΟ.Κ. και την χώρα μας, ώστε να υφίσταται ολοκληρωμένη πειστική και οραματική πρόταση προς την κοινωνία μας.

Το ΠΑ.ΣΟ.Κ. οφείλει να παραγάγει πολιτική ουσίας διότι είναι σαφές ότι εάν τα επενδυτικά προγράμματα καταλήξουν στα χέρια συγκεκριμένων, ολίγων, ήδη γνωστών ή αγνώστων προσώπων όχι αναδιανομή δεν θα έχουμε, αλλά επαναδιανομή στους αυτούς και περαιτέρω κοινωνική οπισθοδρόμηση.
Βέβαια το σημερινό κράτος και το ΠΑ.ΣΟ.Κ. δεν έχει στην φαρέτρα του, τα πολλά όπλα του παρελθόντος, οι ιδιωτικοποιήσεις καθιστούν το έργο δυσκολότερο, αλλά η κοινωνία των καταφρονεμένων και εξαθλιωμένων ανθρώπων έχει την αναγκαιότητα να στηρίξει τέτοιες λύσεις που θα την αξιώσουν συλλογικά.